6 ข้อผิดพลาด การสืบทอด ธุรกิจครอบครัว ไปต่อไม่ได้เป็น การวิเคราะห์ เหตุที่ทำให้ธุรกิจครอบครัว ของหลายครอบครัว ไปต่อไม่ได้  เพื่อนำมาเป็นแนวทางในการป้องกัน และสร้างความยั่งยืนให้ธุรกิจครอบครัว ก้าวหน้าไปในระยะยาว

6 ข้อผิดพลาด การสืบทอด ธุรกิจครอบครัว ไปต่อไม่ได้

เขียนโดย ที่ปรึกษาด้าน ธุรกิจครอบครัว ดร.สุรชัย โฆษิตบวรชัย

เป็นเรื่องจริงของธุรกิจครอบครัว ที่ต้องการทราบว่าจะทำอย่างไร เมื่อหลังเปิดธุรกิจแล้วอยากให้ธุรกิจถึงประสบความสำเร็จอยู่ได้กันเป็นร้อยปี ก่อนที่จะเรียนรู้ความสำเร็จของธุรกิจจำเป็นต้องเรียนรู้ต้นเหตุที่ทำให้ธุรกิจครอบ ครัวล้มเหลว ไปต่อไม่ได้

เพื่อให้ทุกธุรกิจครอบครัวที่ต้องการสืบทอดธุรกิจทรอบครัว มองเห็นจุดอ่อนที่เปราะบางของธุรกิจครอบครัว จึงทำให้บทความนี้ มีความสำคัญมากสำหรับใครที่ต้องการสืบทอดธุรกิจครอบครัวให้มั่นคง เพราะจะอธิบายถึง เรื่องของการทำธุรกิจแล้วไม่สำเร็จหรือ ความล้มเหลวที่เกิดขึ้นในธุรกิจครอบครัว อย่างน่าเสียดาย  จึงต้องหา วิธีการป้องกันไม่ให้ธุรกิจครอบครัวล้มเหลว เพราะอย่าลืม บางธุรกิจเอง ก่อตั้งแต่คุณปู่ คุณย่าหรือคุณพ่อ คุณแม่ แล้วไม่ได้สืบทอดเจตนารมณ์ของผู้ก่อนตั้งธุรกิจครอบครัวไปสู่รุ่นต่อ ๆ ไป จึงเป็นเรื่องที่น่าเสียดายมาก เพราะการสร้างธุรกิจแต่ละครั้ง แต่ละยุคสมัย ไม่ใช่เรื่องง่าย ๆ

ดังนั้นคนที่จะสานต่อธุรกิจครอบครัวรับช่วงต่อไป จำเป็นอย่างยิ่งที่จะต้องมีองค์ความรู้ที่เพียงพอในการที่จะทำให้ธุรกิจของตนเองนั้นสืบทอดเจตนารมณ์ต่อเนื่องไปอย่างยาวนาน โดยเฉพาะความเข้าใจเรื่องที่นะทำให้ธุรกิจ เป็นธุรกิจที่ดีมีสภาพของการเจริญเติบโตที่ยั่งยืน แต่ในคความเป็นจริงกลับมีธุรกิจครอบครัวที่ต้องล้มเหลวไม่ประสบความสำเร็จ ปิดบริษัทไป เช่น บางธุรกิจล่มสลายไปภายใน 10 ปีบ้าง 20 ปีบ้าง หรือ การล่มสลายของธุรกิจครอบครัวจะเกิดในรุ่นที่ 3

จึงต้องมาเข้าใจว่า ธุรกิจ ที่คงอยู่ได้ 100 ปี เขาทำได้อย่างไรเขามีองค์ประกอบอย่างไร ทำอย่างไรถึงไม่ล้มเหลว จึงจำเป็นต้องเรียนรู้สาเหตุหลัก ๆ ที่ทำให้ธุรกิจครอบครัวไปต่อไม่ได้ คือ เผชิญกับอุปสรรคทำให้ธุรกิจต้องปิดไป

การเข้าใจ วงจรของธุรกิจครอบครัว จะทำให้เข้าใจว่า ทิศทางของธุรกิจครอบครัวจะไปในทิศทางใด และ ป้องกันความผิดพลาดได้อย่างไร

คราวนี้เรามาดูกัน ว่าความผิดพลาดหลักๆ ที่เกิดขึ้นกับการสืบทอดธุรกิครอบครัว ที่ทำให้การสืบทอดธุรกิจครอบครัวไม่ประสบความสำเร็จ  และถ้าต้องการให้ธุรกิจครอบครัวคงอยู่ได้ในระยะเวลาอันยาวนานรุ่นต่อรุ่น ไม่ได้ล้มหายตายจากไป จะต้องแก้จากข้อผิดพลาดในการสืบทอดธุรกิจคอบครัว ให้ได้ ซึ่งข้อผิดพลาดในการสืบทอดธุรกิจ สามารถสรุปได้มีอยู่ 6 ประการหลักๆ ดังนี้

✅ ข้อที่ 1 การแยกเรื่องส่วนตัวกับเรื่องงานไม่ออกจากกัน

ปัญหาหลัก ๆ ที่เป็นต้นเหตุแห่งความผิดพลาดในการ สืบทอดธุรกิจครอบครัว เห็นชัดๆ เลย คือการที่สมาชิกในครอบครัวนำเรื่องส่วนตัวและเรื่องงานในครอบครัวมาเกี่ยวกันกัน คือการแยกเรื่องส่วนตัวแบบแยกเรื่องธุรกิจไม่ออกหมาย ความว่า เบางครั้วใช้เงินบริษัทมาไปซื้อรถตนเอง เพราะอยากได้รถคันใหม่ หรืออยากได้กระเป๋าแบรนด์เนม หรืออยากได้นู่นใช้นี่ โดยนำเงินของลบริษัทมาใช้ในสิ่งที่ตนเองอยากได้ แยกไม่ออกระหว่างเรื่องธุรกิจกับเรื่องส่วนตัว

เวลากลับบ้านถึงบ้าน นั่งทานข้าวกันก็เอาเรื่องธุรกิจไปฟาดฟันกันต่อ ไปประชดประชันกัน ไปเคืองกัน ไปทะเลาะกันบ้าง หรือตอนเช้ากลับมาที่ทำงาน ก็เอาเรื่องของครอบครัวมา มาฟาดฟันกันบ้าง มาทะเลาะกันบ้าง เป็นเรื่องที่น่าปวดหัว เพราะทุกเรื่องราว ทุกงานปนกันไปหมด ปวดหัว เพราะฉะนั้น ถ้าสมาชิกในครอบครัว แยกเรื่องส่วนตัวกับเรื่องธุรกิจไม่ออกนั่นคือจุดเริ่มต้นของความล้มเหลวในการสืบทอดธุรกิจครอบครัวกันอย่างต่อเนื่อง

จึงจะต้องมีข้อตกลงนะเรื่องส่วนตัวคือเรื่องส่วนตัวต้องแยกจากเรื่องงาน ให้เด็ดขาด เรื่องงานก็คือเรื่องงานเท่านั้น การใช้จ่ายก็คนละกระเป๋ากับเรื่องส่วนตัว ลองสังเกตว่าถ้าบริษัทครอบครัว ต้องจ้างผู้บริหารมืออาชีพมาเป็น CEO มาเป็นผู้บริหาร ถ้าเขามีเรื่องส่วนตัวทั่งของเขาและของเรา เรายังไม่ไปเข้าไปก้าวก่ายกันเลย แต่ทำไมเวลาเป็นพี่น้องกัน ในครอบครัว ถึงจะต้องก้าวก่ายกันในเรื่องส่วนตัว นี่คือจุดเริ่มต้นสำคัญของปัญหาที่ทำให้การสืบทอดธุรกิจครอบครัวมีความล้มเหลวจุ ดเริ่มต้นของการสืบทอดธุรกิจครอบครัวแล้วไม่ประสบความไม่สำเร็จในการที่จะทำงานร่วมกัน เพราะฉะนั้น ธุรกิจครอบครัวใดก็ตามที่ต้องการสืบทอดธุรกิจครอบครัว ให้ประสบความสำเร็จในการบริหารจัดการธุรกิจครอบครัว ให้ยืนยาว สมาชิกทุกคนในครอบครัวต้องจริงจังในการแยกเรื่องส่วนตัวกับเรื่องงานให้ออกให้ได้

✅ ข้อที่2 ทำงานภายใต้ระบบพรรคพวก

จากการไปเก็บข้อมูล สำหรับความล้มเหลวของการสืบทอดธุรกิจครอบครัว พบว่าถ้าครอบครัวใดก็ตาม มีการบริหารธุรกิจครอบครัวแบบพรรคพวก พนักงานคนนั้นเป็นลูกน้องของพี่ชายคนโย พักงานคนนี้เป็นลูกทีมของน้องสาวคนเล็ก การปกครองพนักงานแบบพรรคพวก ทำให้ทุกคนไม่สามัคคีกันในทุกระดับในการทำงาน เช่น ระดับเครอญาติ ระดับพี่น้อง ระดับพนักงาน เพราะเกิดการแบ่งแยก  ทำให้เกิดความผิดพลาด ธุรกิจครอบครัวไปต่อไม่ได้

ธุรกิจครอบครัวต้องคิดเช่นนี้คือทุกคนคือพนักงานบริษัทเดียวกัน บริษัท ทุกคนเป็นพนักงานของธุรกิจครอบครัวเพราะฉะนั้น หลักสำคัญที่สุด คือ พี่น้องทุกคนในธุรกิจครอบครัว ต้องไม่ให้เกิดพรรคพวก ไม่ให้เกิดความคิดเช่นคนนั้นเป็นพนนักงานของใคร คนนี้เป็นพนักงานของใคร เป็นเรื่องที่สำคัญและสำคัญที่สุด พนักงานทุกคน หรือ พี่น้องในธุรกิจครอบครัว ก็คือการแบ่งปันข้อมูลที่แท้จริง ไม่หวงข้อมูลของตนเอง ทำให้ทุกคนเองรับรู้ข้อมูลที่แท้จริงว่าวันนี้ ธุรกิจครอบครัวหรือเองอุตสาหกรรมของครอบครัว ของเราไปถึงไหนแล้ว และต้องทำอะไรต่ออย่างต่อเนื่องเพื่อการเติบโตที่ยั่งยืน

✅ ข้อที่ 3 ไม่มีผู้มีอำนาจสิทธิ์ขาดที่แท้จริงในการบริหารธุกิจครอบครัว

การไม่มีผู้มีอำนาจสิทธิ์ขาดที่แท้จริง ในการบริหารธุรกิจครอบครัว หมายความว่า ไม่มีผู้ควบคุมกฎกติกามารยาทในการบริหารธุรกิจครอบครัว อำนาจสิทธิขาด ไม่ได้หมายถึง การทำงานตามโครางสร้างการทำงาน หรือ บางคนในครอบครัว ทำงานในโครงสร้างองค์กรเป็น กรรมการผู้จัดการ แต่กลับไม่มีใครมีอำนาจในการสั่งการพี่น้องที่แท้จริง ทำให้งานไม้เดินเสียการปกครอง

ผู้บริหารที่มาจากครอบครัว มีอำนาจแท้จริงไหม บริหารจัดการตัดสินใจได้เด็ดขาดไหม เช่นสั่งการแล้วน้องๆ ทุกคนในธุรกิจครอบครัว เชื่อมั่น เชื่อฟัง แล้วยินดีที่จะปฏิบัติตามไหม มีเรื่องจริงที่พนักงานในองค์กรหลายคนมาเล่าให้ฟังว่า เวลาจะรายงานผลงาน ต้องรายงานผลงานให้พี่ชายคนโตฟัง แล้วก็ต้องไปแจ้งน้องสาวคนเล็กในเวลาต่อมา ทำไมต้องส่งรายงาน ทั้ง 2 คน 2 ครั้ง เนื่องจากพี่น้องทั้ง 2 คน เขาปกครองกันไม่ได้ เขาไม่ได้ควบคุมกัน เขาไม่ได้ดูแลกัน เขาไม่ได้เคารพกัน พี่ชายก็ไม่มีอำนาจในการไปสั่งการให้น้องคนเล็กทำงาน

ปัญหาก็ตกไปอยู่ที่พนักงาน เพราะจะทำอย่างไรให้งานเดินหน้า เห็นไหมพนักงานกลายเป็นที่ทำงานไม่ได้ เพราะมัวจะหาช่องทางในการเข้าหาผู้บริหารธุรกิจครอบครัวทั้ง 2 ท่าน

ตัวอย่างที่พนักงานมักนำมาใช้ในการคุยกันเล่น ๆ ว่า ถ้าทำงานในองค์กรนี้ แล้วอยากให้งานเดินหน้า ก็ต้องวิ่งไปบอกพี่ชายแล้ว ก็ต้องวิ่งไปบอกน้องสาว ในเวลาใกล้ๆกัน เพราะต้องการให้ทุกคนรับรู้ข้อมูลเดียวกัน เพื่อร่วมกันตัดสินใจ แต่บางองค์กรมักเกิดปัญหาเช่นบอกว่าน้องสาวตัดสินใจ แต่พี่ชายไม่รู้เรื่อง หรือพี่ชายตัดสินใจแต่น้องสาวไม่รู้เรื่อง แถมบางครั้งยังมีเรื่องทะเลาะกันอีก ทำให้เกิดเหตุเป็นเรื่องเป็นราว ถ้าการสืบทอดธุรกิจครอบครัวเป็นเช่นนี้ ก็ขอให้เข้าใจว่า การสืบทอดธุรกิจครอบครัวมีโอกาสในการล้มเหลวตลอดเวลา อย่างน่าเสียดาย

องค์กรบางองค์กรสร้างกันมาเป็น 10 ปี คุณพ่อคุณแม่เคยยากลำบากในการก่อตั้ง บางคนตอนก่อตั้งต้องเดินเท้าเปล่าบ้าง เพื่อไปขายสินค้าบ้าง แต่เมื่อสืบทอดธุรกิจครอบครัวกับมาล่มสลายในรุ่นลูก ๆ หลานๆ ที่ไม่เข้าใจหลักการสืบทอดธุรกิจครอบครัวอย่างงแท้จริง เพราะบางครั้งไม่มีใครที่ดูแลที่แท้จริงหรือมีคนที่ดูแล แต่ก็มีแค่ตำแหน่ง ไม่มีการทำงานที่เคารพซึ่งกันและกัน ไม่มีความเชื่อมั่นและไม่มีศรัทธาระหว่างพี่น้อง ทำให้เกิดปัญหาในการสืบทอดธูรกิจครอบครัวที่ตามมา น่าเสียดายจริง ๆ

✅ ข้อที่ 4: ขาดความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกันในครอบครัว

การทำงานในระดับพนักงานจะมีการส่งเสริมให้มีการทำงานเป็นทีม เพื่อให้เกิดความช่วยเหลือกันในการทำงาน มีความรู้สึกเป็นน้ำหนึ่ง ใจเดียวกัน ความคาดหวังของพนักงานจึงอยากเห็นผู้บริหารที่เป็นพี่น้องกัน มีความเป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน เช่นกัน แต่เป็นเรื่องแปลกที่บางครอบครัว ทั้งที่โตกันมา เกิดมาใกล้ๆ กันบางคนห่างกัน 2 ปี 3 ปี หรือ 4 ปีก็ตาม หรือเห็นกันมาตั้งแต่ตอนเด็กๆ แต่ทำไมเมื่อเติบโตขึ้นมา สิ่งแวดล้อมกลับไปหล่อหลอมทำให้เขาไม่เป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน ไม่รักกัน มาแข่งขันกันเอง แทนที่จะไปแข่งขันกับคู่แข่งทางธุรกิจ หรือไปต่อสู้กับหน่วยงานข้างนอก แต่กลับมาปักหลักแข่งขันกันเอง ต่อสู้กันเอง ภายในครอบครัว เพราะพี่นองในธุรกิจครอบครัว ไม่รักกัน ไม่ช่วยเหลือกัน ไม่เป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน

เพราะในการธุรกิจ จำเป็นต้องไปแข่งขันกับคนข้างนอก เช่นคู่แข่งทำการตลาด เอา AI เอาเทคโนโลยีต่างๆ เข้ามาใช้เพื่อจะทำให้ธุรกิจชนะคู่แข่ง แต่กลับกลายเป็นว่าพี่น้องในธุรกิจครอบครัว นำเทคนิคเทคนิคต่างๆ เพื่อจะเอาชนะพีน้องหรือคนในครอบครัว ส่งผลเสียคือการแก่งแย่งกัน นี่คือปัญหาหลักๆ คือการบริหารธุรกิจครอบครัวที่ไม่เป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน เมื่อการบริหารธุรกิจครอบครัวแล้วไม่เป็นน้ำหนึ่งใจเดียวกัน แนนอนที่สุดความสำเร็จก็ไม่มีเช่นกัน และนี่ก็คือคือจุดเริ่มต้นของความล้มเหลวของธุรกิจครอบครัวที่เกิดขึ้น

✅ ข้อที่ 5 ขาดความเสียสละในธุรกิจครอบครัว

จุดเริ่มต้นของความล้มเหลวที่เห็นได้ชัดๆ คือเกิดจากการที่ทุกคนในครอบครัว ไม่เสียสละไม่เสียสละ พี่น้องบางคนไปบริจาค ให้ที่นั่น ที่นี่มากมาย ร่วมบริจาค ที่นู่นนี่ทำเต็มไปหมด แต่ให้ไม่ให้แค่คนเดียว คือพี่น้องที่อยู่ในตระกูลหรือครอบครัว ทั้ง ๆ ที่ทุกคนเป็นพี่น้องกัน เมื่อต่างคนต่างรู้สึกเห็นแก่ตัว เมื่อต่างคนต่างรู้สึกไม่เสียสละ ความสำเร็จก็จะไม่เกิดขึ้นมาอย่างแน่นอน เพราะทุกคนมองแต่ผลประโยชน์ของตนเอง ไม่มองมุมมองของคนอื่น นั่นคือจุดอ่อนมากๆ ในการสืบทอดธุรกิจครอบครัว เพราะฉะนั้นเองขอให้คิดว่า บางครั้งเราเสียสละให้พี่ให้น้องเราย่อมดีกว่าการที่เราไปเสียสละให้กับเรื่องที่มันไม่มีประโยชน์ การเสียสละเป็นสิ่งที่ดีโดยเฉพาะการเสียสละกับคนที่อยู่ใกล้ตัวเรา พี่น้องเราบ้าง ลูกน้องเราบ้าง ทีมงานเราบ้าง เรารู้จักกการให้คนใกล้ชิดบ้าง แต่ถ้าทุกคนต่างคนต่างมองแต่มุมมองตนเองเอาอย่างเดียว อยากได้อย่างเดียว ไม่สนใจใคร ไม่สนใจแต่องค์ประกอบต่างๆ การสืบทอดธุรกิจครอบครัวก็จะไม่ประสบความสำเร็จการบริหารครอบครัวจะไม่มีความยั่งยืนต่อเนื่องได้ เพราะฉะนั้นความสำคัญที่สุด ถ้าจะให้สืบทอดธรกิจครอบครัวแล้วประสบความสำเร็จคือพยายามที่จะสร้างให้ทุกคนในครอบครัวไม่เห็นแก่ตัว ให้มีความเสียสละกัน เพราะความจริงคือสุดท้ายเงินที่เข้ามาก็คือกระเป๋าซ้ายกระเป๋าขวาของธุรกิจครอบครัวของเรานั่นเอง

✅ ข้อที่ 6 การมีบุตรน้อย หรือ ไม่มีบุตร

ปัญหานี้เป็นปัญหาที่ตรงกับสังคมโลกมาก ๆ เพราะหลายครอบครัว เช่น แต่งงานแต่ไม่ต้องการมีลูก คิดว่าให้ทุกอย่างให้จบที่รุ่นเรา คือหาเงิน และใช้เงินที่หาได้ ให้หมดในรุ่นตนเอง ไม่ต้องเหลือเผื่อแพร่ทายาท จึงไม่เห็นความสำคัญของการมีลูก หรือ ภาวะเครียด ทำให้มีลูกยากมากขึ้น ก็เป็นอีกปัจจัยที่ทำให้ การสืบทอดธุรกิจครอบครัวเป็นปัญหา ทำให้ขาดผู้สืบทอดธุรกิจครอบครัวเช่นปัจจุบัน ยางธุรกิจจึงต้องยอมปล่อยให้ล่มสลายไปหรือบางคนก็ปล่อยให้หายไปหรือบางคนก็ปล่อยให้คนอื่นมาซื้อกิจการไป แล้วผู้ก่อตั้งธุรกิจก็นำเงินไปใช้ในบั้นปลายชีวิต ซึ่งในการทำธุรกิจครอบครัวก็ไม่ได้ผิดอะไร ไม่ได้เสียหายอะไร เพราะฉะนั้นเอง การมีบุตรน้อย หรือ ไม่มีบุตรคือ กุญแจสำคัญที่ทำให้ ธุรกิจครอบครัว สืบทอดธุรกิจครอบครัวไปต่อไม่ได้ ถึงทางตัน ในความจริงเรื่องนี้เป็นเรื่องที่แก้ไขยากมาก เพราะเมื่อไม่ต้องการมีบุตร แต่การสืบทอดธุรกิจครอบครัวมีเป้าหมายที่จะให้ธุรกิจที่จะสืบทอดด้วย คือ ลูกหลานในครอบครัวเท่านั้น จึงมีความข้ดแย้งกันเกิดขึ้น

การสืบทอดธุรกิจครอบครัวเป็นเรื่องของการรับรู้ของลูกหลานในครอบครัว เพื่อร่วมกันวางแผนงานระยะยาว ทำกันอย่างจริงกัน รวมถึงการวางแผนการมีบุตร ไว้สืบทอดธุรกิจครอบครัว แต่ถ้าธุรกิจครอบครัวของใครไม่ได้วางแผนล่วงหน้าไว้ ก็ขอให้คิดบวกไว้ถึงแผนสำรองที่จะเดินต่อ เพราะบางธุรกิจมีโอกาสเติบโต สร้างความมั่นคง ดำรงด้วยความมั่งคั่ง หรือสร้างความเข้มแข็งให้กับชุมชน แล้วไม่ทำต่อ ไม่ต้องการสืบทอดธุรกิจครอบครัว ก็น่าเสียดายเป็นอย่างยิ่ง หรือ คุณว่าไม่จริง..? คอมเมนต์ใต้บทความได้เลยครับ..

เขียนโดย ที่ปรึกษาด้าน ธุรกิจครอบครัว ดร.สุรชัย โฆษิตบวรชัย